Stress, roken, schulden; een integrale aanpak. Hoe doe je dat?

Probleem

In Rotterdam is er een grote groep kwetsbare Rotterdammers die niet alleen te maken hebben met een slechte gezondheid, maar ook moeite hebben met rondkomen (31% in 2022). Deze factoren hangen sterk met elkaar samen: schaarste van financiële middelen leidt tot een grotere kans op ongezond gedrag (verklaard in de schaarste-theorie). In Rotterdam leven ruim 25.000 personen met zorgelijke schulden. We weten dat onder deze groep vooral stress een factor is die een negatieve invloed heeft op het maken van een gezonde keuze. Een aanzienlijk deel van deze doelgroep vertoont dan ook risico verhogend gedrag zoals roken. Door de complexiteit van factoren die samenhangen met roken, is een integrale aanpak nodig waarin aandacht is voor de samenhang tussen verschillende factoren van invloed op rookgedrag om blijvende
gedragsverandering te realiseren.

Een integrale aanpak waarbij aandacht is voor stressmanagement, hulp bij financiële situatie en stoppen met roken is een veelbelovende strategie om de gezondheid van Rotterdammers te verbeteren.

Grip & Gezondheid

Gezamenlijk hebben onderzoekers van Healthy’R en uitvoerders van Indigo Rijnmond en Avant Sanare daarom een interventie ontwikkeld: Grip en Gezondheid. Dit is een integrale aanpak van stress en roken voor kwetsbare Rotterdammers. Het doel van dit project is om stress en roken te verminderen onder lage inkomens groepen in Rotterdam. Het onderzoeksproject richt zich op de sterk samenhangende factoren van roken, stress en financiële situatie. Bestaande uit de cursus Minder Stress, een buddysysteem en nudgingtechnieken. De cursus is gericht op stressmanagement, het buddysysteem is gericht op hulp bij geldzaken. Nudgingtechnieken zijn toegepast om deelname te vergroten, vroegtijdig uitstappen te voorkomen en om het gewenste gedrag (stoppen met roken) te stimuleren. Een van de nudges betreft een stempelkaart waarmee gespaard kan worden voor een gevulde boodschappentas.

Onderzoek

In 2017-2019 hebben meer dan 200 volwassenen deelgenomen aan deze interventie. Het eerste onderzoek toonde aan dat de Grip en Gezondheid interventie effectief kan zijn om stress en rookgedrag van Rotterdammers aan te pakken. Nudges zijn toegepast om deelnemers betrokken en geprikkeld te houden. En deelname leidde aantoonbaar tot een significante afname in ervaren stress en verbetering van rookgedrag (nicotineafhankelijkheid). Om te onderzoeken of de interventie potentie heeft om breder geïmplementeerd te worden, is een tweede evaluatieonderzoek uitgevoerd. Dit heeft geresulteerd in Grip & Gezondheid 2.0. Het hoofddoel van dit onderzoek is om een versimpelde replicatie van het eerdere interventieonderzoek uit te voeren.

Resultaten

Resultaten van het eerste onderzoek vind je in deze infographic.

Het is gelukt om in de tweede ronde van de Grip en Gezondheid interventie rokers in achterstandswijken te bereiken. De interventie is succesvol in het vergroten van de motivatie van deelnemers om te stoppen met roken. Ook lukt het om het niveau van ervaren stress bij de deelnemersgroep te verlagen. Hoewel in het rookgedrag geen statistisch significante verandering heeft opgetreden en dit ook niet het primaire doel is, draagt de interventie bij aan een belangrijke stap in de Zorgstandaard tabaksverslaving (Kerngroep Zorgstandaard Tabaksverslaving, 2022), namelijk het vergroten van de motivatie om te stoppen. Dit is het meest zichtbaar bij de mannelijke deelnemers. Mogelijk draagt de vermindering van ervaren stress in de doelgroep van rokers in achterstandswijken bij aan het vergroten van de mentale capaciteit om aan gezondheidsgedrag te werken. Vooral bij vrouwen is een vermindering van stress waargenomen. De beoogde doorstroming van deelnemers naar een stoppen met roken interventie zal leiden tot besparing in zorgkosten.