Zorg op afstand: wat werkt voor wie?

Probleem

In de focuswijken van Rotterdam hebben bewoners vaak meer gezondheidsproblemen, zijn ze minder zelfredzaamheid en bezoeken daardoor vaker de huisarts. Patiënten twijfelden tijdens de coronacrisis of zij naar de huisarts zouden gaan vanwege het infectiegevaar. Ze hielden rekening met de hogere drempel die de praktijk heeft opgeworpen om besmetting te voorkomen. Vanwege de coronacrisis leverde de huisarts alleen noodzakelijke zorg en maakten huisartspraktijken gebruik van ‘zorg op afstand’. Voorbeelden hiervan zijn telefonische consulten, e-mailconsulten, videobellen en het actief aanbieden van informatie via e-health.

Zorg op afstand kan worden gegeven bij patiënten die dit kunnen en willen, maar volgens patiënten alleen als er een goede vertrouwensrelatie is met de huisarts.

Doel onderzoek

Het doel van het onderzoek is een duidelijk beeld te krijgen van zorg op afstand en de invloed ervan op het hulpzoekgedrag en de tevredenheid van diverse patiëntenpopulaties. Hierbij ligt de nadruk op de frequente bezoeker.

Het project draagt bij aan:

1. Inzicht in de attitude van patiënten ten opzichte van zorg op afstand.
2. Opvattingen over zorg op afstand van huisartsen en praktijk ondersteuners huisartsen (POH’s) in kaart brengen.
3. Inzicht in het gebruik gedrag van zorg op afstand.

Onderzoek

Door middel van interviews en vragenlijsten is informatie verzameld van patiënten, huisartsen, POH’s en doktersassistenten uit 15 huisartsenpraktijken. Het onderzoek omvat drie meetmomenten (2020, 2021 en 2022) om het verloop van het gedrag te documenteren. Verder is gebruikgemaakt van registratiedata uit elektronische dossiers van 360.645 patiënten uit de regio Rotterdam. Hierbij zijn de pre-pandemiefase, de lockdownfase en de post-lockdownfase met elkaar vergeleken.

Resultaten

Uit de verzamelde data blijkt dat de houding ten opzichte van zorg op afstand bij patiënten is verslechterd. Patiënten gaven in de interviews aan dat zij barrières ervaarden bij zorg op afstand, maar het tegelijkertijd een goede oplossing vonden voor kleine gezondheidsproblemen of situaties waarin fysiek contact niet mogelijk was (zoals tijdens een lockdown).

Een goede relatie met de huisarts en vertrouwen in de huisarts werden als belangrijke factoren genoemd voor het gebruik van zorg op afstand. Verder gaf een deel van de patiënten aan het gevoel te hebben dat hun gezondheidsklachten niet serieus werden genomen bij het maken van een afspraak, wat leidde tot een afname van vertrouwen in de huisarts.

Huisartsen en POH’s rapporteerden diverse barrières bij het gebruik van zorg op afstand. Zorg op afstand werd door de professionals als minder geschikt beschouwd voor ouderen, patiënten die de Nederlandse taal niet goed beheersen, een lager opleidingsniveau hebben, geen elektronische middelen bezitten of een migratieachtergrond hebben. De geïnterviewde huisartsen stonden echter overwegend positief tegenover zorg op afstand, mogelijk vanwege de efficiëntie en tijdsbesparing die het biedt.

Conclusie en aanbevelingen

Het is belangrijk om in tijden van crisis de toegang tot huisartsenzorg te waarborgen, vooral voor patiënten met een grotere zorgbehoefte, zoals mensen met gezondheidsproblemen, financiële moeilijkheden of lage gezondheidsvaardigheden.

Huisartspraktijken moeten worden gefaciliteerd met technologieën om zorg op afstand mogelijk te maken. Tegelijkertijd is het van belang dat patiënten over voldoende digitale vaardigheden beschikken om hiervan gebruik te maken. Zij zouden eventueel doorverwezen kunnen worden naar trainingen om deze vaardigheden te verbeteren.

Aangezien de vertrouwensrelatie met de huisarts essentieel bleek, is het belangrijk om hier extra aandacht aan te besteden en deze te waarborgen.